LHQ ngày 5-10 kêu gọi chấm dứt bạo lực ở Iraq, sau 5 ngày biểu tình chống chính phủ khiến gần 100 người thiệt mạng, chủ yếu là người biểu tình.

Các cuộc biểu tình – bùng nổ từ yêu cầu của người dân đối với chính phủ về việc làm, cải thiện các dịch vụ công cộng và chấm dứt nạn tham nhũng - diễn ra vào ban đêm ở nhiều khu phố khác nhau ở Baghdad và miền nam Iraq. Các nhân chứng cho biết, lực lượng an ninh giải tán cuộc biểu tình rầm rộ ở phía đông Baghdad, nơi những người biểu tình phải đối mặt với những luồng hơi cay và những viên đạn thật bắn về phía họ. “5 ngày có những báo cáo về thương vong: điều này phải dừng lại”, quan chức hàng đầu của LHQ tại Iraq, Jeanine Hennis-Plasschaert nói. Bà mô tả bạo lực là một “mất mát vô nghĩa của cuộc sống” và nói rằng, những người đứng đằng sau phải chịu trách nhiệm.

Những người biểu tình, chủ yếu là thanh niên, nam giới đổ xuống đường ở Iraq từ hôm 1-10 đến nay. Ảnh: AFP

Do bắn tỉa?

Chính quyền cáo buộc những tay súng bắn tỉa không xác định đã bắn vào đám đông người biểu tình và cho biết đang tìm kiếm những người phải chịu trách nhiệm. Theo Ủy ban nhân quyền của Quốc hội Iraq, ít nhất 99 người đã chết và gần 4.000 người bị thương kể từ khi các cuộc biểu tình bắt đầu ở thủ đô hôm 1-10 trước khi lan sang miền nam nước này.

Những người biểu tình chủ yếu là thanh niên, nam giới đã khẳng định phong trào của họ không liên quan đến bất kỳ đảng phái hay cơ sở tôn giáo nào đồng thời chế giễu các cuộc bầu cử gần đây của các chính trị gia. Hôm 5-10, những người biểu tình ở thành phố Nasiriyah, phía nam Iraq, đã đốt cháy trụ sở của 6 đảng chính trị khác nhau. Theo AFP, hàng ngàn người cũng xuống đường phản đối chính phủ ở thành phố Diwaniyah, phía nam Iraq, nơi súng được bắn chỉ thiên. Ủy ban nhân quyền của Quốc hội cho biết hôm 5-10, những người thiệt mạng trong 5 ngày qua chủ yếu là ở Baghdad, trong khi 250 người khác bị thương là do bắn tỉa. “Chúng tôi yêu cầu chính phủ Iraq làm rõ những thương vong ở Baghdad do bắn tỉa”, ủy ban tuyên bố.

Hứa hẹn cải cách

Quốc hội Iraq hôm 5-10 tổ chức họp khẩn để thảo luận về những yêu cầu của người biểu tình, nhưng không thể tiến hành sau khi giáo sĩ Moqtada al-Sadr, người đứng đầu liên minh lớn nhất trong quốc hội Iraq, 54 nghị sĩ và các phe phái khác tẩy chay phiên họp. Ông al-Sadr kêu gọi chính phủ Thủ tướng Abdul-Mahdi từ chức để dọn đường cho một cuộc bầu cử mới do LHQ giám sát.

Chủ tịch Quốc hội Mohammed al-Halbusi tìm cách xoa dịu người biểu tình bằng cách công bố trong một danh sách dài các cải cách hứa hẹn về việc làm và phúc lợi xã hội trong cuộc họp báo hôm 5-10, nhưng không rõ liệu ông sẽ thành công trong việc xoa dịu người biểu tình hay không. “Yêu cầu của các bạn đang được lắng nghe”, ông tuyên bố. Nhưng một người biểu tình hôm 4-10 cho rằng “những người này không đại diện cho chúng tôi”. “Chúng tôi không muốn các đảng phái nữa. Chúng tôi không muốn ai đó đại diện cho chúng tôi”.

Iraq có dân số chỉ 40 triệu người, và hiện là nhà sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ lớn thứ 5 trên toàn thế giới và là nhà sản xuất dầu lớn thứ hai trong OPEC. Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên nước này ở mức 25% và 22,5% dân số sống trong nghèo đói vào năm 2014.

Các cuộc biểu tình tự phát đặt ra thách thức lớn nhất đối với Thủ tướng Abdul-Mahdi, người lên nắm quyền 1 năm trước với tư cách là một ứng cử viên đồng thuận hứa hẹn cải cách. Nhà phân tích Sarmad al-Bayati của Iraq cho biết: “Ông Mahdi nên đưa ra những thay đổi mang tính quyết định, như việc sa thải các chính trị gia hàng đầu bị buộc tội tham nhũng”. Fanar Haddad, một chuyên gia tại Viện Trung Đông thuộc Đại học Singapore, cho rằng, những rạn nứt chính trị và tôn giáo ăn sâu vào Iraq và các cuộc biểu tình thường được kêu gọi bởi các đảng phái hoặc giáo phái - làm cho 5 ngày qua trở nên đặc biệt. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi nghe mọi người nói rằng họ muốn sự sụp đổ của chế độ”, ông Haddad nói.

Lãnh đạo tinh thần của người Shiite của Iraq Grand Ayatollah Ali Sistan trong bài giảng cầu nguyện thứ Sáu hàng tuần hôm 4-10 kêu gọi các nhà chức trách thực hiện các yêu cầu của người biểu tình, cảnh báo các cuộc biểu tình có thể leo thang trừ khi các bước đi rõ ràng được thực hiện ngay lập tức.

AN BÌNH